Henryk Mnich

Henryk Mnich był charyzmatycznym wędrownym kaznodzieją, radykalnym reformatorem religijnym, nauczającym pierwotnie w duchu postulatów gregoriańskich, którego poglądy w miarę upływu lat ewoluowały w kierunku heterodoksji. Pochodził prawdopodobnie z Francji. Zanim rozpoczął karierę kaznodziejską był mnichem. Na arenę dziejową wkroczył w roku 1116 w mieście Le Mans. Miał tam przybyć boso, w łachmanach, z drewnianym kosturem w ręku. Korzystając z nieobecności miejscowego biskupa Hildeberta, który udał się w podróż do Rzymu, rozpoczął Henryk nauczanie. Po powrocie Hildebert zastał Le Mans ogarnięte rewoltą społeczną. Był to skutek działalności kaznodziejskiej Henryka, który w płomiennych kazaniach piętnował nadużycia duchowieństwa, eksponował kwestię ubóstwa oraz potrzebę reformy instytucji małżeństwa. Podburzona i rozentuzjazmowana kazaniami ludność Le Mans słowa kaznodziei wprowadziła w czyn. W następnych latach działalność Henryka Mnicha objęła Lozannę, Poitiers, Bordeaux oraz Tuluzę.

Z biegiem lat głoszona przez Henryka Mnicha krytyka duchowieństwa przybrała na sile. Henryk negował potrzebę istnienia duchowieństwa w dotychczasowej formie, odbierając mu przy tym wszystkie funkcje sakramentalne. Postulował odrzucenie mszy świętej, negował eucharystię oraz moc odpuszczania grzechów przez kapłanów. Małżeństwo według jego przekonania nie było sakramentem, a jedynym wymogiem niezbędnym do jego zawarcia było zgodne oświadczenie woli zainteresowanych osób. Spowiedź zastąpił publicznym wyznaniem grzechów w gronie osób świeckich. Negował również potrzebę istnienia budynków sakralnych. Henryk mocno podkreślał indywidualną odpowiedzialność człowieka przed Stwórcą. W konsekwencji odrzucał grzech pierworodny, wzywał do nieudzielania chrztu niemowlętom i porzucenia modłów za zmarłych jako nieskutecznych. Nawoływał więc do porzucenia wszystkich praktyk nie znajdujących potwierdzenia w Piśmie Świętym. Na kształtowanie się poglądów Henryka Mnicha duży wpływ wywarła osoba Piotra z Bruis.

W roku 1135 podczas synodu w Pizie, za sprawą arcybiskupa Arles, podjęto próbę sprowadzenia Henryka Mnicha na ścieżkę ortodoksji. On sam zgodził się porzucić działalność kaznodziejską i wstąpić do klasztoru. Puszczony wolno Henryk nie wyrzekł się jednak kaznodziejstwa i dalej nauczał. Tym razem jego działalność objęła tereny południowej Francji. Najprawdopodobniej właśnie w Langwedocji doszło do pierwszego spotkania Henryka z Piotrem z Bruis. Ostatnia wzmianka o Henryku Mnichu pochodzi z roku 1145. Podczas pobytu w Tuluzie miał zostać pokonany w dyskusji i zdyskredytowany przez świętego Bernarda. Na temat dalszych jego losach nie posiadamy żadnych informacji. Działalność i nauczanie Henryka pozostawiły po sobie trwałe ślady, zwłaszcza na terenie, będącej kolebką kataryzmu, Langwedocji. Należy nadmienić, iż uczniów i zwolenników Henryka Mnicha zwykło się nazywać henrycjanami.