Powrót do strony głównej Mediatempora.pl

Henryk I Ptasznik

Henryk I Ptasznik
(876 - 2.VII.936)


Książę Saksonii (912–936) i pierwszy król Niemiec (919–936) wywodzący się z saskiej dynastii Ludolfingów. Henrykowi I udało się zjednoczyć pod swym panowaniem plemiona Sasów, Franków, Szwabów, Bawarów oraz Lotaryńczyków i narzucić stosunek lenny ich książętom wiążąc ich jednocześnie z osobą panującego ceremonialnymi więzami przyjaźni. Podporządkował sobie i zmusił do płacenia trybutu wiele plemion Słowian Połabskich. Jego zwierzchność uznali również Czesi i Duńczycy. Wzrost potęgi militarnej do jakiego doszło za rządów Henryka I pozwolił stawić czoło i zwyciężyć Węgrów, którzy od lat regularnie pustoszyli terytoria królestwa wschodniofrankijskiego. Rządy królewskie Henryka I zapoczątkowały kształtowanie się poczucia wspólnoty ludów germańskich zamieszkujących obszar państwa wschodniofrankońskiego i były punktem przełomowym w dziejach średniowiecznych Niemiec. Jako ciekawostkę warto dodać, iż przydomek jakim obdarzyli Henryka potomni pochodził od zamiłowania władcy do polowań z drapieżnymi ptakami.



Kalendarium

906 - Henryk I dowodził wyprawą przeciw serbskiemu plemieniu Dalemińców zamieszkującemu południowo-wschodnie Połabie. Dalemińcy nie mogąc sprostać saskiej ofensywie zwrócili się o pomoc przeciw najeźdźcy do Węgrów, którzy odpowiedzieli na wezwanie i najechali zbrojnie Saksonię.

912 - Po śmierci ojca Ottona Dostojnego Henryk został księciem Saksonii.

915 - Konflikt zbrojny z królem Konradem I. Zarzewiem owego konfliktu był immunitet udzielony przez Konrada I w roku 913 klasztorowi w Hersfeld uwalniający to zgromadzenie spod władzy Ludolfingów. Wcześniej ojciec Henryka I pełnił funkcję świeckiego opata owego klasztoru. Widukind z Korbei wspomina również o trudnościach w objęciu schedy po ojcu, jakie czynił Henrykowi Konrad I. Działania zbrojne rozpoczął Henryk. Najechał dobra współpracującego z królem arcybiskupa Hattona z Moguncji położone w Turyngii i Saksonii. W odwecie Konrad wysłał przeciw Henrykowi wojska po wodzą swego brata Eberharda. Królewski brat został przez Henryka odparty i zmuszony do ucieczki. Konrad osobiście zaangażował się w kampanię wojenną. Oblegał on ze swoją armią Henryka w grodzie Grone. Wkrótce doszło do pogodzenia zwaśnionych i zawarcia symbolicznego aktu przyjaźni. Niewykluczone, iż łączyło się to z podporządkowaniem Henryka władzy Konrada i uznaniem jego zwierzchności.

919 - Zjazd we Fritzlarze. Henryk I Ptasznik zostaje wybrany królem wschodniofrankijskim. Na swego następcę miał go wskazać sam Konrad I. Wybór na króla dokonany został przez możnowładców saskich i oraz oraz po części frankońskich. Aby nie wywyższać się ceremonialnie ponad pozostałych książąt plemiennych Henryk I miał ponoć odmówić namaszczenia i diademu królewskiego z rąk arcybiskupa Herigera. Koronacja przybrała więc charakter świeckiej ceremonii.

920 - Zbrojne wystąpienie przeciw księciu Szwabii Burchardowi. Uznaje on bez walki zwierzchnictwo Henryka i składa mu hołd lenny. W zamian utrzymuje godność księcia Szwabi oraz uprawnienia do obsadzania stanowisk kościelnych na swoich ziemiach.

921 - Wyprawa przeciw księciu Bawarii Arnulfowi. Po śmierci Konrada I książę Arnulf został przez swoich współplemieńców wyniesiony do rangi króla in regno Teutonicorum. Nie udało mu się jednak obronić niezależności i utrzymać tytułu królewskiego. Arnulf został pokonany i podobnie jak Burchard uznał zwierzchnictwo Henryka I. Zatrzymał księstwo bawarskie wraz z prawem do obsadzania godności kościelnych.

7.XI.921 - Traktat boński. Porozumienie zawarte pomiędzy Henrykiem Ptasznikiem, a królem zachodniofrankijskim Konradem III Prostakiem. Zarzewiem sporu była walka o zwierzchność nad Lotaryngią. Władca tej krainy, książę Giselbert, zbuntował się przeciw Konradowi III, który roztaczał władzę zwierzchnią nad Lotaryngią. Giselbert zwrócił o pomoc do Henryka Ptasznika, który interweniował w jego sprawie co doprowadziło do zbrojnej konfrontacji. Wkrótce doszło do zawarcia ugody pomiędzy zwaśnionymi stronami. Władcy spotkali się na statku zakotwiczonym na rzece Ren nieopodal miejscowości Bonn i zawarli symboliczny układ przyjaźni. Lotaryngia pozostała podporządkowana Konradowi, który w zamian uznał tytuł królewski Henryka i jego pozycję suwerennego władcy wschodniofrankijskiego.

923 - Henryk I zawarł akt przyjaźni z Robertem z Francji, którego możni królestwa zachodniofrankijskiego obwołali królem na miejsce Karola III. Henryk złamał tym samym swoje zobowiązania w stosunku do Karola III wynikające z analogicznego stosunku przyjaźni zawartego przed dwoma laty podczas spotkania władców na rzece Ren.

925 - Wyprawa Henryka I na Lotaryngię. Na wieść o kłopotach z jakimi borykał się król Rudolf, następca Roberta, Henryk Ptasznik postanowił rozstrzygnąć kwestię przynależności Lotaryngii na korzyść królestwa wschodniofrankijskiego. Henryk pokonał broniącego Lotaryngii księcia Giselberta i narzucił mu swoją zwierzchność.

926 - Henryk Ptasznik wysłał do Lotaryngii niejakiego Eberharda, który w jego imieniu miał zaprowadzić w księstwie pokój i zgodę.

926 - Henryk zawarł dziesięcioletni pokój z Węgrami. Kosztem zawieszenia broni był olbrzymi trybut jaki zobowiązano się płacić Węgrom. Czas ten wykorzystano na budowę umocnień miast, klasztorów i zamków.

926 - Wiec w Wormacji. Na zjeździe podjęto decyzję o obsadzeniu stanowiska księcia Szwabii, dotychczasowy książę Burchard poległ w boju. Nowym księciem Szwabii obwołano Hermana z rodu Konradynów. Podczas wiecu wydano również zarządzenie dotyczące budowy grodów. Zainicjowano w ten sposób budowę umocnień i fortyfikacji grodów, miast, klasztorów i zamków na wielką skalę, aby jak najefektywniej wykorzystać dziesięcioletni rozejm z Węgrami. Ponadto król Rudolf z Burgundii zawarł z Henrykiem I akt przyjaźni i podarował mu Świętą Włócznię, w którą miały być powbijane prawdziwe gwoździe z chrystusowego krzyża. Relikwia ta stała się wkrótce symbolem władzy dynastii ottońskiej.

928 - Książę Giselbert nawiązał stosunek przyjaźni z Henrykiem I. Jako lennik królewski i książę Lotaryngii ożeniony został z królewską córką Gerbergą. Był to ostatni etap podporządkowania Henrykowi I Lotaryngii.

928 - Na zimę tego roku przypada początek zbrojnej ekspansji na ziemie Słowian Połabskich. Jako pierwszych wojska Henryka zaatakowały Stodoran. Zdobyto ich główny gród Brennę, zwaną z niemiecka Brandenburgiem. Stodoranie skapitulowali. Kolejnym celem ataku stali się serbscy Dalemińcy, których również zmuszono do uległości po zdobyciu ich głównego grodu Gany. Ostatnim ujarzmionym przez Henryka, podczas tej operacji, plemieniem słowiańskim byli Redarowie, których zmuszono do płacenia trybutu. Co prawda zbuntowali się oni jeszcze w tym samym roku, lecz ich powstanie zostało błyskawicznie stłumione.

929 - Wyprawa na Czechy rządzone przez księcia Wacława I z dynastii Przemyślidów. Pokonany władca Czech uznaje zwierzchnictwo Henryka I i zobowiązuje się płacić coroczny trybut.

929 - Henryk I Ptasznik wyznaczył na swego następcę Ottona. Zerwano w ten sposób z karolińską tradycją podziału schedy po władcy pomiędzy wszystkich synów z prawego łoża. Pozycję Ottona wzmocniło małżeństwo z Edytą, siostrą przyrodnią króla Wessexu Etelstana.

932 - Wypowiedzenie traktatu pokojowego Węgrom. Henryk I Ptasznik zaprzestał płacenia trybutu i wypowiedział pokój Węgrom poczyniwszy uprzednio gruntowne przygotowania. Przeprowadzono gruntowne prace fortyfikacyjne. Wzrosła też znacznie siła militarna wojsk będących w dyspozycji króla Henryka.

932 - Wyprawa zbrojna na Połabie. Działania wojenne poprzedziła budowa i fortyfikacja grodu, który nazwano Miśnią. Stał się on bazą wypadową dla całej kampanii. Henryk pokonał plemię Milczan i zmusił ich do płacenia trybutu. Kolejnym celem stały się położone w sąsiedztwie ziemie Łużyczan. Również oni w skutek ofensywy wojsk Henryka zmuszeni zostali do kapitulacji.

933 - Najazd Węgrów. Spodziewany atak nastąpił rychło po wypowiedzeniu rozejmu. Węgrzy zebrali liczna armię i z nadejściem wiosny wtargnęli na terytoria Saksonii i Turyngii.

15.III.933 - Bitwa pod Riade nad Unstrutą. Do decydującego starcia wojsk Henryka Ptasznika z Węgrami doszło nad rzeką Unstrutą. Najeźdźcy zostali rozbici i zmuszeni do ucieczki.

934 - Kolejna wyprawa Henryka przeciwko Słowianom zamieszkującym Połabie. Tym razem zaatakowano Wkrzan, zamieszkujących na dolna Odrą. Pokonanym narzucono płacenie trybutu.

934 - Wyprawa przeciw Duńczykom. Pokonany duński władca Knut zmuszony został do uznania zwierzchnictwa niemieckiego, przyjęcia chrześcijaństwa oraz płacenia trybutu.

935 - W roku tym w Ivois nad rzeką Chiers doszło do spotkania Henryka I z królem zachodniofrankijskim Rudolfem I Burgundzkim. W spotkaniu uczestniczył również król Burgundii Rudolf II. Monarchowie zawiązali ceremonialne więzy wzajemnej przyjaźni.

935 - Podczas polowania w górach Harzu Henryk Ptasznik zaniemógł rażony najprawdopodobniej atakiem apopleksji i rozchorował się.

936 - Przeczuwając zbliżającą się śmierć Henryk I zwołał wiec do Erfurtu. Ponownie i z naciskiem wskazał na Ottona jako swojego następcę. Dobra i kosztowności podzielił pomiędzy pozostałych synów.

2.VII.936 - Data śmierci Henryka I Ptasznika. Zmarł on w sześćdziesiątym roku życia w miejscowości Memleben. Władcę pochowano w bazylice świętego Piotra w Kwedlinburgu.


Ilustracje

Zamieszczona poniżej ilustracja pochodzi z książki Famous Men of the Middle Ages autorstwa Johna Henrego Haarena.
Grafika z książki Famous Men of the Middle Ages przedstawiająca Henryka I Ptasznika
Henryk I Ptasznik


Bibliografia

MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

Kronika Thietmara, opracowanie i tłumaczenie Marian Zygmunt Jedlicki, posłowie Krzysztof Ożóg, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2014.
Widukind. Dzieje Sasów oraz Roczniki korbejskie oraz Roczniki hildesheimskie, tłumaczenie Grzegorz Kazimierz Walkowski, Wydawnictwo Euro-Omni, Bydgoszcz 2013.

OPRACOWANIA OGÓLNE

Władysław Czapliński, Adam Galos, Wacław Korta, Historia Niemiec, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1981.
Stefan Weinfurter, Niemcy w średniowieczu. 500-1500, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.

MONOGRAFIE

Gerd Althoff, Ottonowie. Władza królewska bez państwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009.
Jarosław Sochacki, Początki Państw. Niemcy, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2016.


Powrót do strony głównej Mediatempora.pl