Powrót do strony głównej Media Tempora.pl

Władysław I Herman

Władysław I Herman
(około 1043 - 4.VI.1102)


Panowanie Władysława Hermana przypada na czasy, kiedy to możni, na skutek osłabienia władzy książęcej po wygnaniu Bolesława Szczodrego, zaczynają odgrywać znaczącą rolę jako siłą polityczna zdolna wynosić władców i narzucać im swą wolę. Postać wszechwładnego wojewody Sieciecha z rodu Starżów-Toporczyków zdaje się całkowicie dominować nad przejawiającym brak inicjatywy w kluczowych kwestiach Władysławem Hermanem. Przeszedł więc do historii książę Władysław jako władca nieudolny i słaby.



Kalendarium

1081 - Początek panowania Władysława Hermana. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż wstąpił on na tron dopiero po śmierci Bolesława Szczodrego.

1082 - Władysław Herman poślubił Judytę, córkę z pierwszego małżeństwa księcia czeskiego Wratysława II, który był mężem rodzonej siostry Hermana Świętosławy-Swatawy. Małżeństwo to zapowiadało poprawę w stosunkach z południowym sąsiadem jednakże za cenę uznania czeskich praw do Śląska, co w praktyce oznaczało powrót do płacenia trybutu z tych ziem. Zbliżenie z Czechami oznaczało też opuszczenie obozu gregoriańskiego i przyjęcie orientacji procesarskiej. Wratysław II aktywnie występował po stronie Henryka IV i wspomagał go w walkach z opozycją za co został przez niego wynagrodzony w roku 1085 koroną królewską.

1086 - Data narodzin Bolesława III Krzywoustego. Prawdopodobnie w wyniku komplikacji poporodowych umiera księżna Judyta. Krzywousty nie był pierwszym synem Władysława Hermana, książę miał bowiem syna, pochodzącego z nieprawego łoża, o imieniu Zbigniew.

1086 - Do kraju powrócił, będący do tej pory pod opieką króla węgierskiego Władysława, Mieszko Bolesławic. Wydaje się, iż król Władysław postanowił zadbać o prawa Bolesławica na wieść o narodzinach Bolesława Krzywoustego. Wymógł zapewne na Władysławie Hermanie zgodę na jego powrót oraz nadanie mu ziemi krakowskiej wraz Krakowem jako siedzibą. Ożeniono ponoć Mieszka Bolesławica, z nieznaną z imienia, ruską księżniczką.

1088 - Dwa lata po śmierci Judyty zawarł Władysław Herman kolejny związek małżeński. Jego żoną została Judyta-Maria, wdowa po królu węgierskim Salomonie, rodzona siostra cesarza Henryka IV. Mimo zacieśnienia więzów z dworem cesarskim wydaje się, że nie poczynił Władysław starań o uzyskanie korony królewskiej z rąk Henryka IV, jak się to udało Wratysławowi II. Być może dlatego, iż zdaniem czeskiego kronikarza Kosmasa, książę Wratysław II został przez cesarza obwołany królem zarówno Czech jak i Polski.

1089 - Mieszko Bolesławic został otruty. Po jego śmierci Kraków wrócił pod panowanie Władysława Hermana. O dokonanie tej zbrodni podejrzewa się palatyna Sieciecha, który chciał w ten sposób wyeliminować ewentualnego następcę tronu po śmierci Władysława Hermana. W tym samym roku, prawdopodobnie za namową Judyty-Marii, pierworodny syn Hermana, Zbigniew, został odesłany do żeńskiego klasztoru w Kwedlinburgu. Tam pod opieką siostry Judyty-Marii, przełożonej opactwa Adelajdy, przygotowywać się miał do stanu duchownego.

1090 - Prawdopodobnie z inicjatywy Sieciecha podjęto próbę odzyskania Pomorza Gdańskiego. Po zwycięskiej bitwie pod Nakłem, która odbyła się 15 sierpnia 1090 roku, udało się Hermanowi uzyskać kontrolę nad Pomorzem Gdańskim. W celu umocnienia władzy na odzyskanych ziemiach wojewoda Sieciech dokonał wymiany zarządców najważniejszych grodów na ludzi sobie zaufanych, a same grody obsadził polskimi załogami. Resztę grodów pomorskich spalono, wywołując tym samym wrogie antypolskie nastroje wśród Pomorzan. Podpalenie grodów oraz odsunięcie od władzy miejscowych elit doprowadziło do wybuchu powstania, które skończyło się wygnaniem Polaków z Pomorza Gdańskiego pod koniec 1090 roku.

1091 - Kolejna wyprawa na Pomorze Gdańskie. Dnia 4 kwietnia 1091 roku doszło do bitwy koło Drzycimia nad Wdą, która pozostała nierozstrzygnięta. Kolejna wyprawa na Pomorzan miała miejsce jesienią tego roku, tym razem Władysława Hermana wspierały czeskie posiłki. Przystąpiono do oblężenia Nakła, ale grodu nie udało się zdobyć, podjęto więc decyzję o odwrocie. Nieudolne próby podporządkowania Pomorza Gdańskiego sprowadziły na okoliczne ziemie wojnę podjazdową, którą zwycięsko rozstrzygnął na korzyść Polski, dopiero w 1119 roku, Bolesław Krzywousty.

1092 - Zaprzestanie płacenia Czechom trybutu ze Śląska.

1093 - W skutek represyjnej, w stosunku do swoich przeciwników, polityki wojewody Sieciecha, większość jego oponentów zmuszonych zostało do szukania schronienia za granicami kraju. Wielu znalazło schronienie w Czechach na dworze księcia Brzetysława II, który wyraźnie im sprzyjał. Opozycji przebywającej w Czechach udało się wydostać Zbigniewa z klasztoru, a następnie namówić komesa wrocławskiego Magnusa, by ten przyjął ich we Wrocławiu, poparł Zbigniewa i wraz z nimi stanął do walki przeciw Sieciechowi. W tej sytuacji, wobec jawnego buntu przeciw władzy centralnej oraz w skutek uznania na Śląsku Zbigniewa za prawowitego syna książęcego, wojewoda Sieciech i książę Władysław zmuszeni byli podjąć działania militarne co oznaczało de facto wojnę domową. W tym samym czasie na Polskę najechał książę Brzetysław II i zajął ziemię kłodzką. Zmusiło to Władysława Hermana do wznowienia uiszczania trybutu na rzecz ze Śląska oraz uznania czeskich praw do zajętej ziemi kłodzkiej, która jako lenno została nadana małemu Bolesławowi Krzywoustemu. Aby stłumić bunt zabiegał Herman o pomoc Brzetysława II oraz Węgrów pod wodzą króla Władysława. Na nic się jednak wsparcie militarne zdało gdyż w obozie pod Wrocławiem doszło do scysji z królem węgierskim. Władysław I pierwszy postanowił pojmać i uprowadzić wojewodę Sieciecha oraz młodego Bolesława Krzywoustego. Widocznie uznał palatyna za sprawcę śmierci Mieszka Bolesławica. Sieciech salwował się ucieczką, zbiegł do Wielkopolski zabierając ze sobą Krzywoustego. Hermanowi, po tym jak rycerstwo odmówiło dalszej walki, nie pozostało nic innego jak układy z buntownikami. Uznał więc Zbigniewa, jako syna z prawego łoża, tym samym zapewniając mu prawa dynastyczne oraz przekazał mu w zarząd Śląsk. Sytuacja ta nie trwała długo, wkrótce Sieciech odzyskał grody na Śląsku, a Zbigniew zbiegł na Kujawy by tam szukać popleczników. Schronił się Zbigniew w Kruszwicy gdzie został pokonany i pojmany, ojciec przekazał nadzór nad synem Sieciechowi, który uwięził go w Sieciechowie nad Wisłą, gdzie jeniec przebywał do 1097 roku.

1097 - Postanowienia wiecu z okazji konsekracji katedry gnieźnieńskiej. Po zakończeniu uroczystości postanowił Władysław Herman o zorganizowaniu wyprawy na Pomorzan, na czele wojsk postawił dość nieoczekiwanie synów, przywróconego niedawno do łask Zbigniewa oraz młodszego Bolesława. Synowie Hermana nie zamierzali realizować woli ojca, zawrócili z wyprawy i solidarnie zażądali wydzielenia im osobnych dzielnic. Zbigniewowi przypadła w udziale Wielkopolska, Bolesławowi zaś Śląsk. Władysław Herman zatrzymał Mazowsze i Małopolskę, które po jego śmierci miało być przekazane braciom, Mazowsze Zbigniewowi, a Małopolska Krzywoustemu. Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, iż nie ustanowił książę Władysław żadnego ze swoich synów księciem zwierzchnim w stosunku do drugiego, jak się tego domagali możni. Chciał aby bracia pozostali względem siebie równi, co stanowiło zerwanie z dotychczasową zasadą mianowania jednego z synów bezpośrednim następcą panującego. Wydzielenie samodzielnych dzielnic braciom nie oznaczało wcale końca konfliktu, gdyż wojewoda Sieciech nadal zachowywał swoje przywileje, a co za tym idzie możność obsadzania grodów swoimi ludźmi. Ponadto nad małoletnim Krzywoustym opiekę roztaczał spokrewniony z Sieciechem komes Wrocławski Wojsław. Mógł więc Sieciech bez przeszkód ingerować w sprawy dzielnic będących w zarządzie synów Hermana.

1099-1101 - Wspierani przez możnych, zwłaszcza będący w opozycji do Toporczyków ród Adwańców, synowie Hermana podejmowali dalsze próby usunięcia wojewody Sieciecha. Zorganizowano zbrojną wyprawę, która miała doprowadzić do upadku palatyna, ale Herman w ostatniej chwili stanął po stronę Sieciecha. Dopiero groźba opanowania przez braci Mazowsza oraz Małopolski i odsunięcia go od władzy skłoniła księcia Władysława do podjęcia negocjacji. Książę Herman ostatecznie uległ naciskom i zgodził się na wygnanie Sieciecha z kraju.

4.VI.1102 - Śmierć Władysława Hermana. Uroczystości pogrzebowe, odprawiane przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Marcina w katedrze płockiej, miały trwać aż pięć dni. Wszystko to z powodu kłótni do jakiej doszło pomiędzy Zbigniewem, a Bolesławem o podział skarbu i kraju. W końcu doszło do porozumienia i książęta, zgodnie z ojcowską wolą, objęli rządy w wydzielonych im dzielnicach.


Ilustracje

Grafika Walerego Eljasza-Radzikowskiego przedstawiająca Władysława Hermana
Władysław Herman
Królowie polscy w obrazach i pieśniach


Bibliografia

MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

Kronika Polska, Anonim tzw. Gall, tłumaczenie Roman Grodecki, seria: Biblioteka Narodowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1996.
Kronika Polska, Mistrz Wincenty (tzw. Kadłubek), opracowanie i tłumaczenie Brygida Kürbis, seria: Biblioteka Narodowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1996.

OPRACOWANIA OGÓLNE

Jerzy Dowiat, Polska - państwem średniowiecznej Europy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968.
Roman Grodecki, Stanisław Zachorowski, Jan Dąbrowski, Dzieje Polski średniowiecznej, T. 1-2, Wydawnictwo Universitas, Kraków 1995.
Stanisław Kętrzyński, Polska X-XI wieku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1961.
Henryk Łowmiański, Początki Polski, T. 6 (cz. 1-2), Polityczne i społeczne procesy kształtowania się narodu do początku wieku XIV, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1985.
Gerard Labuda, Pierwsze wieki monarchii piastowskiej, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2012.
Stanisław Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.
Jerzy Wyrozumski, Historia Polski do roku 1505, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1989.

MONOGRAFIE

Adam Krawiec, Król bez korony. Władysław I Herman, książę polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014.
Powrót do strony głównej Media Tempora.pl