Powrót do strony głównej Mediatempora.pl

Otton III

Otton III
(980 - 23.I.1002)


Król Niemiec (983–1002) i Święty Cesarz Rzymski (996-1002) z saskiej dynastii Ludolfingów. Syn Ottona II i bizantyjskiej księżniczki Teofano. Twórca koncepcji cesarstwa uniwersalnego wyrażonego w dewizie Renovatio Imperii Romanorum. Polityka Ottona III koncentrowała się wokół Rzymu, sprawom wewnętrznym Niemiec poświęcał on zdecydowanie mniej uwagi. Dzięki zabiegom matki oraz własnym staraniom Otton III zdobył gruntowne wykształcenie. Słynął z pobożności i religijności, częstokroć oddawał się praktykom pokutnym. Był postacią ze wszech miar nieprzeciętną. Zmarł młodo, przeżywszy zaledwie dwadzieścia jeden lat.



Kalendarium

983 - Koronacja królewska Ottona III. Decyzja o koronacji Ottona III zapadła na wiecu w Weronie. Trzyletni Otton został namaszczony i koronowany na króla Niemiec przez arcybiskupa Moguncji Willigisa oraz arcybiskupa Rawenny Jana w Akwizgranie. Ceremonia koronacyjna zakłócona została wieścią o śmierci Ottona II.

984 - Tuż po śmierci Ottona II, więziony od pięciu lat w Utrechcie, Henryk Kłótnik został zwolniony z więzienia przez biskupa Folkmara. Natychmiast przystąpił on do starań o koronę królewską. Jego pierwszym posunięciem było uzyskanie opieki nad małoletnim Ottonem. Cel swój zrealizował powołując się na prawo pokrewieństwa. Biskup Kolonii Warin powierzył jego pieczy Ottona. Mając w garści młodocianego króla Henryk rozpoczął intensywne zabiegi o poparcie możnych dla swoich planów. Udało mu się uzyskać wsparcie ze strony Bawarów, części Sasów, a także słowiańskich książąt Mieszka I, czeskiego Bolesława II oraz Mściwoja. Szwabowie i Frankowie oraz część saskiego możnowładztwa zdecydowanie odmówili mu wsparcia. Niebawem Henryk Kłótnik zdał sobie sprawę, iż poparcie jakie uzyskał od części możnowładztwa jest niewystarczające do sięgnięcia po królewską koronę. Nie zaryzykował również zbrojnego wystąpienia. W końcu zrezygnował ze swych królewskich ambicji i zdecydował się na zawarcie ugody z stronnictwem Ottona III. W tej sytuacji do kraju powróciły z Italii cesarzowe Adelajda i Teofano. Niebawem przystąpiono do negocjacji układów, które zadowolić miały obie strony.

985 - Wyrazem porozumienia zawartego pomiędzy Henrykiem Kłótnikiem, a stronnictwem Ottona III była uroczystość podczas której Henryk podporządkował się młodemu władcy. Miało to miejsce w roku 985 podczas zjazdu we Frankfurcie. W ten sposób Kłótnik uzyskał dla siebie godność księcia Bawarii. Następnie, podczas obchodów świąt Wielkanocy w Quedlinburgu, wszyscy książęta uznali władzę młodego Ottona. Cesarzowa Teofano została regentką. Matka przyszłego cesarza wystarała się dla niego o odpowiednich nauczycieli. Zdobył on znakomite wykształcenie.

15.VI.991 - Umarła matka Ottona III cesarzowa Teofano. Po jej śmierci regentką została babka Ottona III Adelajda.

994 - W roku 994 Otton III osiągnął wiek czternastu lat. Od tego czasu zwykło się datować początek samodzielnych rządów Ottona III.

995 - Latem tego roku Otton III zorganizował zbrojna wyprawę skierowaną przeciwko Słowianom Połabskim. Ottona wspierały posiłki nadesłane przez Bolesława Chrobrego i czeskiego księcia Bolesława II. Podczas tej wyprawy wojska Ottona III oblegały Meklemburg, główny grodu Obodrytów. Wyprawa nie przyniosła trwałych skutków. Już jesienią tego roku Słowianie dokonali kilku zbrojnych najazdów na Saksonię.

995 - Papież Jan XV zwrócił się do Ottona III z prośbą o pomoc i interwencję. Prefekt Rzymu Krescencjusz, wraz ze swoim stronnictwem, wygnał papieża z Rzymu. Przyśpieszyło to niewątpliwie decyzję Ottona o zorganizowaniu wyprawy do Italii w celu uzyskania korony cesarskiej i uregulowania tamtejszych stosunków politycznych.

996 - Pierwsza wyprawa Ottona III do Italii. W marcu roku 996 Otton III wyruszył w podróż z Ratyzbony do Italii. W drodze dotarła do niego informacja o śmierci Jana XV. Otton III zignorował prośby zwaśnionych rzymskich stronnictw walczących o wpływy i władzę w Rzymie i autorytarnie wskazał na jego następcę swego zaufanego człowieka. Był nim jeden z jego kapelanów, syn księcia Ottona z Karyntii, imieniem Brunon. Zasiadł on na tronie piotrowym jako Grzegorz V. Trzeba nadmienić, iż pozbawiony zaplecza politycznego w Rzymie Grzegorz V popadł natychmiast w całkowitą zależność od Ottona III i tylko jego pozycji i sile zawdzięczał możliwość sprawowania urzędu.

21.V.996 - Koronacja cesarska Ottona III. Dzień po przybyciu do Rzymu Otton III został koronowany na cesarza przez papieża Grzegorza V.

996 - W maju odbył się w Rzymie synod któremu przewodniczyli wspólnie cesarz Otton III i papież Grzegorz V. Obradowano między innymi o biskupie praskim Wojciechu z rodu Sławnikowiców, który w wyniku zatargu jego rodziny z panującym w Pradze rodem Przemyślidów od lat przebywał poza swoją diecezją. Doszło wtedy do nawiązania znajomości, która miała ponoć w przyszłości przeobrazić się w przyjaźń pomiędzy młodym cesarzem, a biskupem praskim Wojciechem. Na synodzie poruszono również sporną kwestię dotyczącą objęcia arcybiskupstwa w Reims przez Gerberta z Aurillac. I tym razem doszło do zadzierzgnięcia osobistych relacji. Słynący z wielkiej erudycji Gerbert zgodził się zostać nauczycielem Ottona. Gerbert z Aurillac pozostał najbliższym współpracownikiem Ottona III aż do śmierci cesarza.

996 - Cesarz wyjechał z Italii najprawdopodobniej w czerwcu tego roku. Tuż przed opuszczeniem Rzymu Otton III ułaskawił na prośbę Grzegorza V Krescencjusza, którego skazał uprzednio na wygnanie. Pozostawiony samemu sobie papież Grzegorz V utrzymał się w Rzymie jedynie do jesieni, kiedy to został z miasta wypędzony. Na ponowne osadzenie w Rzymie przyszło mu czekać dwa lata.

996 - Druga połowę roku 966 cesarz spędził w Niemczech. W Moguncji przebywał w towarzystwie Wojciecha Sławnikowica. Później bawił w Alzacji gdzie uczestniczył w uroczystym poświęceniu klasztoru w Selz. Następnie zawitał do Dolnej Lotaryngii, gdzie jego obecność była konieczna w związku ze śmiercią Hugona Kapeta i objęciem tronu królestwa zachodniofrankijskiego przez jego syna Roberta. Boże Narodzenie spędził cesarz w Kolonii. Dnia 26 grudnia doszło tam do chrztu węgierskiego księcia Waika, który od patrona tego dnia, otrzymał chrześcijańskie imię Stefan.

997 - Do wiosny roku 997 Otton III przebywał nad Renem. Większość czasu spędził w Akwizgranie.

997 - Latem Otton III stanął na czele wyprawy wojennej do kraju Stodoran. Wyprawa ta miała charakter odwetowy w związku z napadami Słowian na Saksonię.

997 - Niebawem dotarła do Ottona III wieść o męczeńskiej śmierci Wojciecha Sławnikowica w Prusach. Cesarz postanowił ufundować męczennikowi w Akwizgranie klasztor pod jego wezwaniem.

997 - Druga wyprawa Ottona III do Rzymu. Cesarz wyruszył z Akwizgranu na południe w grudniu 997 roku. Celem wyprawy było ponowne wprowadzenie na tron papieski wygnanego z Rzymu papieża Grzegorza V oaz usunięcie anypapieża Jana XVI osadzonego na jego miejsce przez prefekta rzymskiego Krescencjusza, tego samego którego Otton III uprzednio ułaskawił. Należy odnotować, że papież Jan XVI to arcybiskup Piacenzy Jan Filagatos, ojciec chrzestny i dawny nauczyciel Ottona III. Janowi Filagatosowi zlecono misję pozyskania dla Ottona III żony z cesarskiego rodu w Konstantynopolu. Wrócił on do Italii na początku 997 roku i zaangażował się w lokalne rozgrywki polityczne. Powodowany zapewne wybujałą ambicją Jan Filagatos pozwolił Krescencjuszowi wynieść się do roli papieża przyjmując imię Jana XVI.

997 - Boże Narodzenie spędził Otton III w Pawii. Oczekiwał tu na niego wygnany z Rzymu papież Grzegorz V.

998 - W lutym cesarz wraz z wojskiem stanął u bram Wiecznego Miasta. Część ludności Rzymu w obawie przed szturmem ułożyła się z cesarzem i otworzono przed nim bramy miasta. Krescencjusz wraz ze swymi stronnikami zabarykadował się w zamku świętego Anioła. Antypapież Jan XVI usiłował zbiec z Rzymu, wpadł jednak w ręce żołnierzy Ottona III i został przez nich brutalnie okaleczony. Oślepiono go, odcięto mu nos oraz język. W taki stanie przyprowadzono go przed oblicze Ottona III i Grzegorza V. Papież zażądał przeprowadzenia formalnego złożenia z urzędu Jana XVI, wyprowadzono go z Rzymu odartego z szat siedzącego tyłem na ośle. W kwietniu przystąpiono do szturmu na Zamek świętego Anioła. Twierdza padła, a ukrywający się w niej Krescencjusz został ścięty i z zrzucony z murów. Ciała Krescencjusza i jego towarzyszy wystawiono na widok publiczny powieszone za nogi na wzgórzu Monte Mario.

998 - We wrześniu Otton III uczestniczył w obradach synodu w Pawii. Dnia 28 września ogłoszono Capitulare Ticinense, prawo na mocy którego wszystkie transakcje przeprowadzane na dobrach kościelnych miały mieć ważność jedynie do śmierci zarządzającego nimi biskupa bądź opata.

998-999 - Synod w Rzymie. Obradom przewodniczyli wspólnie Otton III i Grzegorz V. Uznano za nieważny akt cesarza Ottona II z roku 981 i przywrócono do istnienia biskupstwo w Merseburgu. Wezwany do stawiennictwa na synodzie arcybiskup merseburski Giselher, były biskup merseburski, do Rzymu nie przybył. Podporządkowanie się uchwałom synodu oznaczało dla niego złożenie z urzędu. Giselher grał na zwłokę i zachował swoje stanowisko aż do śmieci w roku 1004. Restytucja biskupstwa w Merseburgu nastąpiła dopiero za panowania następcy Ottona III.

999 - Na początku roku cesarz udał się na południe Italii. Odbył w tym czasie pielgrzymkę pokutną do Monte Gargano w Benewencie, której powodem była brutalną rozprawą z buntownikami Janem Filagatosem i prefektem Krescencjuszem.

999 - W lutym bądź w marcu zmarł papież Grzegorz V. Otton III wyznaczył na jego następcę swego zaufanego współpracownika i nauczyciela Gerberta z Aurillac.

9.IV.999 - Arcybiskup Rawenny Gerbert z Aurillac wstąpił na tron piotrowy przyjmując imię Sylwester II. Uroczystość intronizacji, w której uczestniczył Otton III, odbyła się w Rzymie.

999 - W czerwcu tego roku cesarz wraz z biskupem wormackim Frankonem spędził czternaście dni na pokucie i modlitwach w podziemiach bazyliki świętego Klemensa w Rzymie.

999 - Latem podjął Otton III wyprawę zbrojną przeciw Benewentowi. Nie znane są jej przyczyny. Cesarz podporządkował swemu zwierzchnictwu tamtejszego księcia, a następnie wyruszył z wojskiem na Kapuę, Gaetę i Neapol. Wydaje się, iż ta zbrojna manifestacja miała na celu ugruntowanie pozycji i wpływów cesarza na Półwyspie Apenińskim przed powrotem Ottona III do Niemiec.

999 - We wrześniu cesarz wraz z papieżem Sylwestrem II gościł w opactwie w miejscowości Farfa. Tamtejszy opat, imieniem Hugon, otrzymał od cesarza potwierdzenie praw do posiadłości utraconych przez jego poprzedników.

999 - Pod koniec grudnia cesarz Otton III opuścił Rzym i rozpoczął podróż do Niemiec. Święta Bożego Narodzenia spędził w Rawennie.

1000 - W styczniu Otton III był już w Bawarii. Na dłużej zatrzymał się w Ratyzbonie. Na początku marca przybył Magdeburga.

1000 - Zjazd Gnieźnieński. Otton gościł w Gnieźnie najprawdopodobniej w dniach 8-10 marca roku 1000. Oficjalnym powodem wizyty Ottona III w kraju Polan była pielgrzymka do grobu świętego Wojciecha. Opisując wizytę cesarza Ottona III w Gnieźnie polska historiografia, a konkretniej Kronika Galla Anonima, skupia się na symbolicznym wydźwięku tego wydarzenia. W czasie wizyty cesarz miał nałożyć na głowę Bolesława I Chrobrego swój diadem oraz wręczyć mu włócznię świętego Maurycego. Gest ów interpretuje się jako symboliczną koronację ewentualnie jej zapowiedź. Wskazuje on również na przyszłą pozycję Bolesława jako władcy Słowiańszczyzny w ramach uniwersalistycznej koncepcji cesarstwa, którą to Otton III zamierzał realizować. Bolesław miał ofiarować Ottonowi relikwię w postaci ramienia świętego Wojciecha oraz przekazać mu do dyspozycji trzystu pancernych wojów. Według słów Galla cesarz nadał też Bolesławowi prawo inwestytury biskupów w kraju i na ziemiach podbitych. Relacja niemieckiego kronikarza Thietmara, współczesnego tym wydarzeniom, kładzie nacisk na postanowienia dotyczące organizacji kościelnej. Cesarz ustanowił w Gnieźnie arcybiskupstwo, na którego czele stanął brat świętego Wojciecha Radzim Gaudenty. Utworzone zostały też trzy nowe biskupstwa, w Kołobrzegu (biskup Reinbern), Wrocławiu (biskup Jan) i Krakowie (biskup Poppon), które były podporządkowane arcybiskupstwu gnieźnieńskiemu. Dotychczasowy biskup polski Unger, którego siedziba znajdowała się w Gnieźnie bądź Poznaniu, otrzymał, prawdopodobnie dzięki swoim zabiegom, osobną diecezję w Poznaniu, która nie weszła w skład nowo utworzonej gnieźnieńskiej prowincji kościelnej, stało się to dopiero po śmierci Ungera.

1000 - Dnia 23 marca cesarz powrócił do Magdeburga gdzie wziął udział w obchodach Niedzieli Palmowej. Towarzyszył mu książę Bolesław Chrobry. Wielkanoc Otton III spędził w Kwedlinburgu.

1000 - W maju cesarz przebywał w Akwizgranie. Z jego rozkazu otworzono grobowiec Karola Wielkiego. Zwłoki władcy spoczywały na tronie w pozycji siedzącej. Kronikarz Thietmar relacjonuje, iż Otton III zabrał z grobowca złoty krzyż wiszący na szyi cesarza. Istnieje też inna relacja owych wydarzeń, pochodząca od bezpośredniego ich świadka, komesa Ottona z Lomello, który wraz z Ottonem III zszedł do grobowca Karola Wielkiego. Twierdzi on, że Otton III modlił się przed zwłokami Karola, objuczył je białą szatą, przyciął cesarzowi paznokcie, zabrał jeden ząb z jego ust, a następnie uporządkował grobowiec i kazał go zamurować. Wydarzenie to wywołało wielkie oburzenie wśród współczesnych Ottona III. Różnie zwykło się interpretować ów czyn Ottona III. Jako nawiązanie do rzymskiej tradycji. Jako kult wielkiego cesarza i przygotowanie do jego kanonizacji, a co za tym idzie pozyskanie relikwii. Także jako wyraz ekscentrycznej na tle epoki postawy młodego cesarza.

1000 - Trzecia wyprawa Ottona III do Italii. Cesarz opuścił Akwizgran w maju i udał się do Rzymu. Na ziemi Italskiej stanął w lipcu. Wiadomo, iż w drugą połowę roku 1000 spędził w Rzymie.

1001 - W styczniu bunt przeciwko władzy cesarza podnieśli mieszkańcy miasta Tivoli. Wojska Ottona oblegały miasto, którego obrońcy niebawem skapitulowali licząc na łaskę cesarza. Otton III faktycznie odstąpił od wymierzenia kary buntownikom. Niebawem w ślady mieszkańców Tivoli poszli Rzymianie. Wypowiedzieli oni cesarzowi posłuszeństwo i podnieśli bunt. Sytuacja w Rzymie była na tyle groźna, że Otton III i papież Sylwester II zdecydowali się na opuszczenie miasta.

1001 - Dnia 25 marca orszak Ottona III przybył do Rawenny. W tym czasie, w przededniu Świąt Wielkanocnych, młody cesarz, znany z wielkiej pobożności, oddawał się ponoć intensywnym praktykom pokutnym. Odwiedzał w tym celu założona przez świętego Romualda pustelnię w Pereum. Niewykluczone, iż praktyki te wywarły negatywny skutek na stan jego zdrowia i doprowadziły do rychłej śmierci władcy.

1000 - Na przełomie marca i kwietnia, w tym czasie cesarz przebywał w Pereum, przybyło do niego poselstwo od Bolesława Chrobrego. Polski książę zwrócił się do Ottona III z prośba o przysłanie mu duchownych celem podjęcia pracy misyjnej. Do tej misji, pomimo sprzeciwu Romualda, wyznaczono Benedykta i Jana. Wkrótce dołączyli do nich kolejni mnisi. Ich losy i tragiczny koniec opisał Bruno z Kwerfurtu w Żywocie Pięciu Braci Męczenników.

1001 - W kwietniu tego roku cesarz udał się potajemnie na spotkanie z dożą weneckim Piotrem II Orseolo. Nie są znane motywy, którymi kierował się Otton III rezygnując z ceremoniału i przybywając w gościnę do władcy niższego rangą, na dodatek incognito. Nie wiemy również o czym rozmawiał z Piotrem II Orseolo podczas spotkania w Wenecji. Część badaczy domniemywa, iż ze strony Ottona III, nawiązanie współpracy z dożą weneckim miało być krokiem podjętym w celu realizacji idei cesarstwa uniwersalnego, podobnie jak to miało miejsce podczas spotkania Bolesławem Chrobrym w Gnieźnie. Wiadomo, iż cesarz został ojcem chrzestnym córki Piotra II Orseolo oraz że władcy wymienili między sobą cenne podarunki.

13.IV.1001 - Otton III wyraził zgodę na koronację królewską węgierskiego księcia Stefana I.

1001 - W połowie maja Otton III wyruszył z wojskiem na Rzym celem stłumienia tamtejszej rebelii. Jego siły okazały się jednak niewystarczające aby pokonać buntowników. Cesarz odstąpił więc od oblężenia. Lato spędził Otton na zamku w Paterno. Następnie wizytował w Rawennie i Pawii.

1001 - Wiadomo, iż w tym czasie Otton III podjął kolejna próbę uzyskania dla siebie małżonki z cesarskiego rodu. Wysłał w tym celu poselstwo do Konstantynopola. Przewodniczył mu arcybiskup mediolański Arnulf, który doskonale wywiązał się z powierzonego mu zadania. Cesarz Bazyli II zgodził się aby żoną Ottona III została córka jego brata Konstantyna VIII. Na początku następnego roku wyruszyła ona w podróż do Italii, jednak do spotkania narzeczonych nie doszło w wyniku przedwczesnej śmierci Ottona III.

1001 - W Boże Narodzenie przebywał Otton III wraz z papieżem Sylwestrem II w miejscowości Todi. Dnia 27 grudnia rozpoczął się tam synod, któremu obaj przewodniczyli.

23.I.1002 - Data śmierci Ottona III. W styczniu Otton III dostał gorączki i zaniemógł. Nie powrócił już do zdrowia. Zmarł w miejscowości Paterno w wieku dwudziestu jeden lat. Cesarz, wedle swej woli, pochowany został w Akwizgranie.



Ilustracje

Sclavinia, Germania, Gallia i Roma składają hołd Ottonowi III. Ilustracja pochodzi z Ewangeliarza Ottona III.
Sclavinia, Germania, Gallia i Roma składają hołd Ottonowi III
Ewangeliarz Ottona III


Bibliografia

MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE

Kronika Thietmara, opracowanie i tłumaczenie Marian Zygmunt Jedlicki, posłowie Krzysztof Ożóg, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2014.
Widukind. Dzieje Sasów oraz Roczniki korbejskie oraz Roczniki hildesheimskie, tłumaczenie Grzegorz Kazimierz Walkowski, Wydawnictwo Euro-Omni, Bydgoszcz 2013.

OPRACOWANIA OGÓLNE

Władysław Czapliński, Adam Galos, Wacław Korta, Historia Niemiec, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1981.
Stefan Weinfurter, Niemcy w średniowieczu. 500-1500, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.

MONOGRAFIE

Gerd Althoff, Ottonowie. Władza królewska bez państwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009.
Jarosław Sochacki, Początki Państw. Niemcy, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2016.
Jerzy Strzelczyk, Otton III, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2000.
Powrót do strony głównej Mediatempora.pl